Vrijwilligers digitalisering kadaster – HisGIS
Vrijwilligers gezocht!
Word jij HisGIS citizen scientist? En wil je meehelpen het nog resterende gedeelte van het oudste kadaster van Nederland voor HisGIS te digitaliseren?
Wij zoeken enthousiaste vrijwilligers voor dit wetenschappelijk project van nationaal belang. Om percelen te tekenen (vectoriseren) én om gegevens uit de perceelregisters in te voeren. Je werkt onder begeleiding van medewerkers van het Humanities Cluster van de KNAW en de Fryske Akademy. Op het programma staan de ontbrekende stukken van Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Limburg. Je werkt met gebruiksvriendelijke invoermodules en er is een platform waarop ervaringen kunnen worden uitgewisseld en vragen worden besproken. Als je instapt volg je een kort leertraject, maar het werk is niet ingewikkeld of technisch lastig. Tekenaars met Open Street Map-ervaring kunnen meteen aan de slag. Je kunt aansluiten bij lopende projecten zodat die snel kunnen worden afgerond. Het is echter ook mogelijk eigen plaatsen en streken te kiezen. Meewerken in een community betekent in elk geval gezamenlijk resultaten boeken die door vele belanghebbenden worden gebruikt.
Welkom bij HisGIS
His staat voor historisch en GIS voor Geografisch Informatiesysteem. Dat is een digitaal pakket voor het verwerken van ruimtelijke informatie: kaarten op het scherm met daarachter informatie over wat er op te zien is. Het bekendste GIS is wel de Tomtom, voor het navigeren in het hier en nu. Met HisGIS kan in het verleden worden gereisd. De fundering ervan bestaat uit het gedigitaliseerde oudste kadaster, dat in de Franse tijd is gestart en in 1832 in werking trad. Daarin zijn zo’n 3 miljoen percelen voor heel Nederland precies in kaart gebracht, waarbij van elk perceel de omvang, eigenaar, het gebruik, de vegetatie en de getaxeerde waarde zijn aangegeven. Het Napoleontisch kadaster is te beschouwen als de eerste systematische en complete inventarisatie van bodem, bezit en kapitaal. Het dient daarom als startpunt voor lange termijnstudies, zowel heen in de tijd als terug tot in de middeleeuwen. Op die fundering van 1832 sluiten chronologische en thematische kaartlagen aan – van luchtfoto’s tot vroegmoderne landmetersopnamen – die op diverse manieren met elkaar te combineren zijn
Het HisGIS dient voor stedelijke nederzettingen tevens als grondslag voor Time Machines. Per stad worden via huisnummer-kapstokken de adressen gereconstrueerd en vastgezet op het 1832-systeem, zodat daaraan miljoenen data over bewoners, eigenaars en functie door de tijd heen gekoppeld kunnen worden. Denk aan belasting- en volkstellingsgegevens, akten van de burgerlijke stand, bouwdossiers, criminaliteitsregisters en dergelijke.
HisGIS en de HisGIS tijdmachines zijn opgezet per gewest en stad. Ze beslaan momenteel Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Zeeland, en delen van Noord-Brabant, Noord-Holland en Zuid-Holland. Wat de steden betreft zijn inmiddels de Friese kernen, Amsterdam en Leiden voor verschillende tijdslagen toegankelijk gemaakt. Voor Rotterdam, Delft, Leiden, Hoorn, en Maastricht is de 1832-reconstructie beschikbaar. Het systeem wil op middellange termijn heel Nederland omvatten.
Doelstelling
HisGIS is bedoeld voor ieder met interesse in kaarten, historie, huizen, namen, genealogie en grondbezit. De onderliggende gedachte is dat de combinatie van veelsoortige gegevens in tijd en ruimte de gebruiker – van wetenschapper tot scholier en cultuurtoerist – een wereld aan mogelijkheden biedt om zijn kennis en inzicht te vergroten. Doel op langere termijn is de realisering van een basissysteem voor het opslaan en ontsluiten van ruimtelijke historische en landschapshistorische informatie voor heel Nederland. Daarbij valt behalve aan archivalische, administratieve en archeologische data ook te denken aan diverse soorten gedetailleerde kaarten zoals topografische, geologische, thematische en manuscriptkaarten alsook aan hoogtebestanden. Voor serieuze wetenschappelijke studies wordt op aanvraag toegang verleend tot de basisdata en de vectorbestanden.
Kadaster 1832
De basislaag bestaat uit de oudste cartografisch betrouwbare bezitsregistratie per perceel, namelijk die van het kadaster. Dat is een instelling uit de tijd van Napoleon, opgezet om een eerlijke grondslag te verkrijgen voor het heffen van grondbelasting. De oudste Nederlandse kadasterkaarten van de eerste serie dateren uit 1812 en 1813, de laatste uit 1832. Voor de HisGIS-basislaag zijn deze plans digitaal nagetekend en in een coördinatenstelsel geplaatst, waardoor ze op alle topografische kaarten passen. Vervolgens zijn aan elk perceel de bijbehorende gegevens over eigenaren, bodemgebruik en waarde anno 1832 gehangen. Voor heel Nederland gaat het om zo’n 17.000 kadasterkaarten en ruim 3.000.000 percelen.
Het oudste kadaster is tot stand gekomen in een tijd dat de ruimte nog niet aan voortdurende verandering onderhevig was. Vóór 1832 lagen de meeste steden besloten binnen hun grachten en beperkte het land erbuiten zich tot wat in de middeleeuwen en de zeventiende eeuw was ontgonnen. De opname van 1832 geeft daarom een goed beeld van Nederland vóór de grootschalige ingrepen in het landschap. Hij vormt met zijn registergegevens tevens een geschikt vertrekpunt voor speurtochten terug in de tijd. Hoe meer informatielagen op de fundering van 1832 aangesloten worden, des te groter het aantal combinatiemogelijkheden. De aansluitbare informatie verschilt echter per provincie en per stad, afhankelijk van wat bewaard gebleven is en hoe het met de bewerking staat.
