Van handgeschreven reisverslag tot Virtual Research Environment. De Prize Papers online

“Ik [had] niet verwacht, dat zij zo veel grooter zou zyn, als ik my haar in het water ziende dartelen had voorgesteld, zy had de lengte van vier voeten en woog naar gissing vijfentwintig ponden, had eene donkere blaauwachtige vin over de geheele rug graad. De rug en het voor gedeelte van de kop, groenachtig, het midde van het lichaam, met de ondervinnen goud geel, hier en daar als met blaauw besprenkeld.”

In een verslag van zijn reis van Texel naar Madeira in 1802, beschreef Pieter Linthorst (1757-1807) wat hij onderweg zoal zag. Hij gaf een gedetailleerde beschrijving van de vissen die de bemanningsleden van het schip vingen en aan boord haalden. Enkele van deze vissen tekende hij en de tekening voegde hij toe aan zijn reisverslag. Samen met duizenden andere documenten maakt het reisverslag nu deel uit van de Prize Papers.

Afbeelding 1. “Het geen aan de omschrijving ontbreekt heb ik gemeend het beste te kunnen aanvullen, door eene aftekening hier nevens te voegen.” Getekend door Pieter Linthorst (1757-1807). Bron: Prize Papers (HCA32-996)

De Prize Papers

De Prize Papers zijn documenten die in de zeventiende en achttiende eeuw buit zijn gemaakt door Britse kapers op vijandelijke schepen. De originele documenten liggen in het archief van de High Court of Admiralty in The National Archives in Londen, maar het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) heeft een deel gescand. Er staan nu ruim 140.000 scans uit de omvangrijke Prize Papers collectie online. Het Huygens ING heeft de documenten voor iedereen toegankelijk gemaakt op de website Dutch Prize Papers. In de Virtual Research Environment (VRE) is het mogelijk om het grote aantal scans te doorzoeken op naam van een schip of kapitein, of door het materiaal te browsen op zoek naar bijzondere documenten.

De Prize Papers bestaan uit veel verschillende soorten documenten. Roelof van Gelder heeft deze documenten al eens opgedeeld in zeven categorieën: processtukken, scheepspapieren, vrachtpapieren, persoonlijke documenten, administratie van overzeese vestigingen, objecten en post. In het gescande materiaal zijn voorbeelden te vinden uit elke categorie. Zo zijn er inventarislijsten van plantages, scheepsjournalen van allerlei schepen en notities van een scheepschirurgijn. Bovendien zijn er enkele objecten gescand, zoals een takje zeewier, stukjes textiel en gouden ringen. Veel van deze documenten en objecten werden bijgevoegd in brieven die opgestuurd werden naar een verre overzeese bestemming, net als het reisverslag van Pieter Linthorst.

Pieter Linthorst en zijn reisverslag

De reis van Texel naar Madeira is slechts een deel van de reis die Linthorst in 1802 maakte. Hij was onderweg naar de “Goudkust”, het hedendaagse Guinea, om daar te gaan werken. Na jarenlang toneelschrijver te zijn geweest en daarnaast ook een politieke carrière in de Republiek te hebben gehad, werd hij raad en resident van Accra (1802-1805) en daarna tot aan zijn dood gouverneur-generaal van de Kust van Guinea (1805-1807). Behalve zijn reisverslag zijn er ook enkele brieven en een aantal gedichten van hem te bewaard gebleven tussen de Prize Papers.

De reden voor zijn vertrek uit Nederland is niet zeker, maar zijn brieven maken wel duidelijk dat hij zich realiseerde dat de reis naar en het verblijf in Afrika niet zonder gevaar waren. Veel mensen van Europese afkomst werden ziek en stierven. Aan zijn vrouw Maria Linthorst (1779-1841) schreef hij: “De ziekte die men hier de landziekte noemd, heeft mij nog niet aangegrepen – Integendeel ben ik de meeste tyd volkomen gezond en wel – maar gezond zijnde heeft men hier toch altoos zo het een of het ander – dat een zeer natuurlyk gevolg is – van de groote verandering welken men door het climaat ondergaat.” Hij verzekerde zijn vrouw dat hij zich goed voelde en schreef haar hoe zeer hij haar miste: “Hoe veel zoude wij geven om een uur slegts by elkander te zyn – Ik gaf myn goud doos die ik anders tegen geen honderd ducaaten zouden willen verwisselen – om een uur by u te zyn.”

Afbeelding 2. Pagina uit het reisverslag van Pieter Linthorst (1757-1807). In de kantlijn zijn verbeteringen aangebracht.
Bron: Prize Papers (HCA32-996)

Uit zijn brieven blijkt dat Linthorst een duidelijk doel had met zijn reisverslag: het publiceren. Om die reden stuurde hij het verslag op naar zijn vriend Antonie Lodewijk Heijstek (1772-1837). Heijstek kreeg nauwkeurige instructies. De titel moest bijvoorbeeld “eens en eeuwig” hetzelfde blijven. Helaas kwamen het verslag en de brieven nooit op hun bestemming aan en zodoende is het verslag ook nooit gepubliceerd. Gelukkig zijn het reisverslag, de gedichten en de daarbij horende brieven wel bewaard gebleven tussen de Prize Papers. Daardoor kunnen ze nu, ruim tweehonderd jaar later, alsnog online bekeken en gelezen worden in de Virtual Research Environment. Op deze manier geven de Prize Papers nu een unieke inkijk in de alledaagse levens van mensen uit de zeventiende en achttiende eeuw.

Meer documenten uit de Prize Papers bekijken? Via het Twitter-account @DutchPrizePaper en de Facebookpagina Dutch Prize Papers delen onderzoekers van het Huygens ING bijzondere vondsten uit de gedigitaliseerde documenten.