Gewestelijke Financiën ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden 1572-1795

Bewerkt door W. Fritschy, L. van der Ent, V. Enthoven, R. Liesker, S.W. Verstegen, C. Trompetter en W. Veenstra.

De geschiedenis van de overheidsfinanciën is een cruciaal aspect van de geschiedenis van de Nederlanden ten tijde van het ‘Ancien Régime’. Met dit project worden de belangrijkste basisgegevens betreffende de overheidsfinanciën van vóór 1795 in Nederland ontsloten. Het betreft de financiën van de verschillende gewesten, die ten gevolge van het federatieve karakter van de oude Republiek der Verenigde Nederlanden veel belangrijker waren voor het functioneren van de staat dan de zogenaamde “generaliteitsfinanciën”. Er werden zo homogeen mogelijke reeksen gegevens verzameld over inkomsten uit belastingen en leningen en over uitgaven ten behoeve van de generaliteit en ten behoeve van elk gewest zelf. De beschikbaarstelling van de cijferreeksen heeft tot doel te stimuleren tot nieuwe vragen en nader onderzoek op dit terrein.

Het beschikbaar gemaakte cijfermateriaal heeft betrekking op de gewesten Overijssel, Drenthe, Groningen, Holland, Utrecht, Friesland en Zeeland. Voor het gewest Gelderland bleek er te weinig archiefmateriaal bewaard gebleven. Tevens moest worden afgezien van het plan om ook een deel aan het generaliteitsgewest Staats-Brabant te wijden; het beschikbare archiefmateriaal bleek in dit geval te omvangrijk en bij gebrek aan samenvattende gegevens te ontoegankelijk. Het project als geheel is uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen de Vrije Universiteit te Amsterdam en het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Bij het deel over Friesland was tevens de Fryske Akademy te Leeuwarden betrokken en is aanvullende financiering verkregen van het Professor Van Winterfonds en van NWO. Het deel over Zeeland berustte op samenwerking tussen het ING, de Vrije Universiteit te Amsterdam en het Zeeuws Archief te Middelburg en werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Zeeland.

Het ontsloten materiaal wordt op twee verschillende manieren gepresenteerd. De uitgave in boekvorm bevat een selectie en bewerking van de gegevens in de vorm van samenvoegingen van bedragen en herschikkingen van de posten in de bron. Het boek bevat tevens de inleiding en de toelichtingen op het materiaal. Daarnaast zijn elektronische bestanden gevormd. Deze bieden een toegang tot het materiaal zo dicht mogelijk bij de bron zelf.
De over de gewestelijke financiën verzamelde basisgegevens zijn online beschikbaar in de vorm van een elektronische database. Voor het gewest Holland is tevens een in 1755 opgestelde Memorie van de financiën van Holland en West-Friesland integraal toegankelijk gemaakt. De uitgave in boekvorm verschaft ook over deze bron nadere informatie. Bovendien is in het boek over Holland een poging gedaan de inkomsten en uitgaven voor de periode 1572 tot 1668, waarvoor weinig bronnenmateriaal bewaard was gebleven, te reconstrueren. Ook deze reconstructie en de bijbehorende verantwoording zijn online beschikbaar.Alle opgenomen bedragen luiden in Hollandse guldens uit de tijd zelf.

De gebruiker dient zich ervan bewust te zijn dat het bronnenmateriaal dat de grondslag voor de elektronische bestanden heeft gevormd niet alleen lacuneus is, maar bovendien zowel divers als complex van karakter. Gebruik van de elektronische bestanden zonder gelijktijdige raadpleging van de toelichtingen in de bijbehorende gedrukte en inmiddels ook gedigitaliseerde publicatie(s) wordt daarom afgeraden.