Symposium – Middeleeuwen: het onmisbare boek

Bij het middeleeuwse boek denken we vanzelfsprekend aan de schitterend verluchte manuscripten van de hoge adel en religieuze instellingen. Hiermee ontstaat het beeld dat boekenbezit alleen was weggelegd voor het hoogste echelon in de samenleving. De groeiende stedelijke economie en cultuur zorgde echter voor een toenemende lees- en schrijfvaardigheid in bredere lagen van de bevolking. Men was voor kennis, ontspanning en devotie niet langer afhankelijk van het gesproken woord en voor steeds meer mensen werden boeken onmisbaar.

Het groeiend aantal lezers en hun diverse behoeften zorgden voor een breed scala aan productiestrategieën. Kloosters waren niet langer de enige leveranciers. Het schrijven, illustreren en binden van teksten nam in sommige steden bijna industriële vormen aan, inclusief concurrentie en conflict. Het lijkt onvermijdelijk dat deze lees-en schrijfwoede zou leiden tot de uitvinding van de boekdrukkunst rond 1450. Het duurde echter nog tientallen jaren voordat deze innovatie echt succesvol werd. De handschriftproductie nam zelfs toe.

Op vrijdag 21 juni 2024 vertellen onderzoekers uit Nederland, België en Frankrijk over de sociaal-economische netwerken rond boeken, de diverse productiemethoden en -centra en de manier waarop schrijvers, drukkers en boekbezitters informatie probeerden te ordenen en ontsluiten. We bladeren in de luxe manuscripten van Filips de Goede en kijken mee over de stramme schouders van ‘tekstverwerkende’ moderne devoten. Daarnaast volgen we de vele levens van het getijdenboek van Geert Grote en navigeren we door gedrukte medische traktaten.

De Collegetour op 20 juni biedt verdiepende lezingen en o.a. een uitgebreid bezoek aan de Zutphense Librije, inclusief de vroegste drukken uit diverse Europese productiecentra van voor 1500. Het Regionaal Archief Zutphen toont interessante archiefstukken en ‘schrijfsels’ uit diverse vrouwenconventen. Musea Zutphen organiseert een  tentoonstelling over lezen en schrijven in de stad, met aandacht voor de middeleeuwen. Het programma staat onder voorzitterschap van Prof.Dr. Johan Oosterman, Radboud Universiteit.

Programma Middeleeuwen Symposium 2024

10.30 uur Inloop met koffie/thee.

11.00 uur Welkom namens gemeente Zutphen en inleiding programma door Prof.Dr. Johan Oosterman, Radboud Universiteit.

Blok 1: Gekoesterd bezit

11.20 uur Dr. Anna Dlabacova, Universiteit Leiden Geregeld gebed: De vele levens van het getijdenboek van Geert Grote.

11.55 uur Dr. Hanno Wijsman, IHRT Parijs De hertog en zijn boeken. De strategische verzamelwoede van Filips de Goede en de oorsprong van de Bourgondische Librije.

12.30 uur Lunch

Blok 2: Productie voor eigen gebruik of de markt 

13.45 uur Dr. Patricia Stoop, Universiteit Antwerpen Zwoegen achter de muren van Jericho. Een Brussels vrouwenklooster als productiecentrum van devotionele handschriften.

14.20 uur Dr. Suzan Folkerts, Athenaeumbibliotheek Deventer Vervaardigd in de IJsselstreek, maar waar? Uitwisseling van handschriften tussen Deventer, Diepenveen en Zutphen.

15.00 uur Koffie- en theepauze

Blok 3: Wegwijs door tekst en beeld

15.30 uur Dr. Andrea van Leerdam, Universiteit Utrecht Bladeren of zoeken: navigeren door 16de-eeuwse medische kennis in druk.

16.05 uur Dr. Renske Hoff, Universiteit Utrecht Plaatjes lezen: de functies en het gebruik van afbeeldingen in religieuze handschriften en drukken.

16.40 uur Afsluiting met vervolgens hapje en drankje. De Librije is opengesteld voor kort bezoek.

Klik op deze link om de website van het symposium te bezoeken.