Promotie Ilja Nieuwland – The Colossal Stranger: a cultural history of Diplodocus carnegii

De manier waarop “de” dinosaurus werd gevestigd als cultureel referentiepunt in continentaal Europa was in grote mate het gevolg van de donaties van de Schots-Amerikaanse tycoon Andrew Carnegie aan Europese potentaten. Tussen 1905 en 1913 werden zeven kopieën van diens Diplodocus carnegii op het Europese vasteland neergezet, plus een achtste in Argentinië en het origineel in Pittsburgh. Carnegie zette zich al een aantal jaren in als filantroop, met de totstandkoming van een wereldwijd diplomatiek arbitragesysteem als overkoepelende ambitie. Diplodocus fungeerde binnen die ambitie als middel om contact tussen Carnegie en buitenlandse staatshoofden tot stand te brengen.

Hoewel de impact van de schenking geleidelijk afnam, werd Diplodocus op de plaatsen waar de afgietsels werden neergezet deel van de wetenschappelijke, maar ook populaire en politieke cultuur. De associatie met Carnegie bleef daarbij niet altijd bestaan. Aanvankelijk werd de dinosauriër geïdentificeerd met de VS, kapitalisme, de robber barons zelf – een vergelijking die niet altijd gunstig uitviel.

Maar de Europeanen eigenden zich de dinosauriër ook toe, zowel in culturele als in wetenschappelijke zin. Dit vond zijn weerslag in publicistiek, muziek en kunst. Beroemdheid maakte het dier ook een geschikt “substraat” om andere zaken aan de orde te stellen. Zo werden zowel het Londense als het Parijse afgietsel geëxploiteerd om politiek commentaar te leveren. Maar de meest vergaande exploitatie van Carnegies gipsen dinosauriër vond plaats in Duitsland, waar wetenschappers trachtten om, met gebruikmaking van Diplodocus, tot een verregaande wetenschapshervorming te komen.

Het “bijproduct” Diplodocus carnegii heeft waarschijnlijk een bestendiger deel van Carnegies erfenis tot stand gebracht dan diens streven naar vredesarbitrage. Voor generaties van Europese museumbezoekers werd hij de dinosaurus en stond daarmee aan de basis van onze huidige fascinatie met deze dieren.

www.rug.nl