Een paleis met verborgen schatten. Recensie van tentoonstellingen in Het Markiezenhof

Een paar weken geleden maakte ik vanuit Utrecht de reis naar Bergen op Zoom om op bezoek te gaan bij het Markiezenhof. Het oudste stadspaleis van Nederland stelt niet teleur met de prachtige interieurs en de moderne, interactieve tentoonstellingen. Het kan moeilijk zijn om je weg te vinden in de sfeervolle gangen en in het diverse aanbod van het museum, maar wat je vindt is meer dan de moeite waard.

Stadsmuseum met allure

Het Markiezenhof bevindt zich in het centrum van Bergen op Zoom. Het laatgotische stadspaleis is een rijksmonument en alleen van buiten al prachtig. Bij binnenkomst wordt duidelijk dat dit museum meer wil doen dan het stadspaleis bewaren voor volgende generaties. In de entreehal zijn de oude bakstenen muren bewaard gebleven, maar verder is de inrichting modern. Zoals staat beschreven op de website is het doel om het Markiezenhof profileren als “modern stadsmuseum” en een actieve rol te spelen als platform voor kunst, cultuur en erfgoed in Bergen op Zoom.

Geheimen

Een rode draad door de tentoonstellingen op de eerste verdieping is het thema “Geheimen”, dat zowel de historische geheimen van Bergen als de omgang met geheimen tot nu aan toe behandelt. Een opvallend voorbeeld is de “Geheimengalerij”, waar bezoekers met speciale brillen verborgen lagen kunnen ontdekken in een stripverhaal over een kanunnik. De kleurrijke toevoegingen aan de tekeningen die je door de bril ziet, zijn verrassend en illustreren hoe een breed thema als geheimen een historisch verhaal kan verrijken.

De galerij met aan weerszijden van het zwarte meubel een stripverhaal over een kanunnik.

Soms is de keuze voor het overkoepelende thema minder effectief. In de Blauwe Zaal bijvoorbeeld wordt een wand tentoongesteld met verschillende redenen om geheimen te bewaren, zoals strategisch voordeel, het opwekken van interesse, en overleving. Deze redenen worden gekoppeld aan historische personen, zoals Anne Frank, die een geheim bewaarde om te overleven. Er lijkt echter geen duidelijke lijn te zijn in de keuze van deze personen, en de context van elke persoon wordt slechts kort geschetst. Hierdoor draagt het geheimenthema niet bij aan het vertelde historische verhaal, maar maakt het de geschiedenis juist vlak, waardoor de tentoonstelling haar historische context verliest.

De wand over geheimen in de Blauwe Zaal.

De miniatuurkermis

Het absolute hoogtepunt van mijn bezoek aan het Markiezenhof was de miniatuurkermis op de tweede verdieping. Deze ruimte, waar realistische modellen van verschillende kermisattracties te zien zijn, maakt deel uit van een sectie die ook andere aspecten van de historische kermis belicht, zoals de eerste films en een anatomisch kabinet. De verzameling van alle miniatuur kermisattracties vormt een indrukwekkend spektakel. Op de rustige doordeweekse dag dat ik het museum bezocht, had ik de ruimte voor mijzelf. Hierdoor kon ik naar hartenlust de carrousels laten draaien en de details van de modellen bewonderen.

De miniatuurkermis.

Het kermisgedeelte van het museum deelt de verdieping met een vaste tentoonstelling over de tradities van Bergen op Zoom. Voor de bezoeker is deze indeling, net als de samenhang met de tentoonstellingen beneden, niet vanzelfsprekend. Toch is er een duidelijke reden voor: Bergen op Zoom heeft een historische band met de kermis, omdat de eerste en laatste jaarmarkt van het seizoen hier plaatsvonden. Hoewel de indeling begrijpelijk is, wordt deze gedeelde geschiedenis niet zo duidelijk belicht. Dit neemt echter niet weg dat de tentoonstellingen over Bergse tradities en de kermis op zichzelf al zeer vermakelijk zijn, maar een betere verbinding tussen de tentoonstellingen zou een meerwaarde zijn.

Concluderend

Al met al kan ik het Markiezenhof zeker aanraden. Juist de combinatie van een statig stadspaleis met een scala aan tentoonstellingen sprak mij erg aan. Soms kon ik het overzicht verliezen door de brede interpretatie van de missie van het museum, waarbij diverse aspecten van met name de Bergse geschiedenis worden belicht. Hoewel deze diversiteit voor een boeiende en gevarieerde inrichting zorgt, brengt het ook uitdagingen met zich mee. Een betere verbinding tussen de tentoonstellingen en/of een overkoepelend thema dat meer recht doet aan de historische context zou het museum kunnen verrijken. Niettemin is juist de diversiteit binnen het museum een kracht die ervoor zorgde dat ik langdurig door het stadspaleis bleef dwalen, steeds op zoek naar meer verborgen schatten.

Uitzicht op de binnentuin vanuit de Tuinzaal.

Op dit moment is de tijdelijke expositie WOUW! Archeologische vondsten van het grootste kasteel van Nederland te zien t/m 23 juni. In deze vrolijk vormgegeven tentoonstelling worden recent opgegraven vondsten getoond, waaronder het oudste vuurwapen van Nederland.

Merlijn Barkema studeerde Geschiedenis (BA en rMA) aan de Universiteit Utrecht. Op dit moment werkt zij als projectleider bij het Waterliniemuseum en als docent cultuurgeschiedenis op de Radboud Universiteit.