Dossier REPUBLIC: inleiding
De Staten-Generaal vormden vanaf 1576 de hoogste autoriteit van de Noordelijke Nederlanden. Bestaande uit afgevaardigden van alle gewesten, hielden ze zich bezig met belangrijke zaken zoals de verdediging van het land, buitenlandse relaties en het bestuur van de Generaliteitslanden. Op 16 juni 1673 ontvingen ze een missive van luitenant-admiraal Cornelis Tromp, geschreven vanaf oorlogschip de Gouden Leeuw, waarin hij verslag doet van een recente confrontatie tussen de vloot van de Republiek en de gedeelde Frans-Engelse vloot. Hij eindigde de brief met: ‘[Er is] weijnigh cruijt ende scherp inde vloot, als oock rondtgout, en Cabels, soo dat wij uwe ho[og]Mo[gendheden] ootmoedelijck versoecken, doch gelieven aende respective Collegien ten admiraliteijt teschrijven, ende ernstelijck aen te maennen dat wij van alle amonitie van oorloghen behoeften, alsoock volck’.
Brief van luitenant-Generaal Cornelis Tromp aan de Staten-Generaal, geschreven op 15 juni 1673. Nationaal Archief, Inventaris van het archief van de Staten-Generaal (1.01.02), inv.nr. 11145, 1673, ingekomen brieven.
De Staten-Generaal erkenden de ernst van de situatie, en besloten een dag na ontvangst om de missive aan vertegenwoordigers in maritieme gebieden te sturen, gepaard met een ‘ernstige ende serieuse recommandatie, om den dienst van t‛lande ten besten te betrachten, in reguarde van alle t’geene tot versterckinge ende reparatie vande Vloote vanden Staet kan dienen’. Een nederlaag zou immers het einde betekenen van de Republiek, haar dominantie op zee en haar leidende positie in de wereldhandel.
De extra steun die de Staten-Generaal verleenden, had effect. De vloot, met de Gouden Leeuw als vlaggenschip, behaalde de overwinning in de Derde Engels-Nederlandse Oorlog. Dit succes werd echter duur betaald in mensenlevens. Twee jaar later, op 14 september 1675, ontvingen de Staten-Generaal een rapport over ‘de respective weduwen der geener, die inden Jare 1673. […] opt’ schip de goude Leeuw […] hebben gevaeren’. Deze weduwen ‘versoeckende […] noghmaels, dat haer Ho[og]Mo[gendheden] met soo veel arme onnosele weduwen ende Weesen Commiseratie wilden hebben, ende de selve eijndelijcken eenmael blijdelijcken depescheren’.
Inkomend rapport van de heer van Heukelom en andere afgevaardigden van ‘zeezaken’, opgesteld op 14 september 1675. Nationaal Archief, Inventaris van het archief van de Staten-Generaal (1.01.02), inv.nr. 3292, 1675 juli – december.
Het ‘blijdelijcken depescheren’ verwijst naar de premie waar de weduwen recht op hadden, als compensatie voor de moedige dood van hun echtgenoten, maar nog steeds niet hadden ontvangen. Na overleg besloten de Staten-Generaal dat de weduwen zich tot de Raad van State moesten wenden en bij hen de juiste documenten moesten indienen. De Raad werd verzocht om ‘soodanige ordre te willen stellen ende die voorsieninge te doen, dat de supplianten ende andere van gelijcke natuijre sijnde, dewelcke haere pretentien naer behooren sullen hebben geverifieert mogen werden voldaen ende betaelt’. Tevens moest het geld uit de kas van Landschap Drenthe komen, gezien ze toch al een schuld hadden bij de Staten-Generaal.
Het archief van de Staten-Generaal bevat nog veel meer van dit soort resoluties die over van alles gaan, kleine en grote zaken. Van vredesonderhandelingen met Frankrijk tot waterschade in Groningen, en van cadeau’s voor Maria II van Engeland tot een patentaanvraag van Christiaan Huygens. Terwijl landen om hen heen werden geregeerd door koningen en keizers, moesten de onafhankelijke provincies van de Republiek samenwerken en tot gezamenlijke besluiten komen, vaak na lange debatten en soms met hevige meningsverschillen. De resoluties laten zien wat hen precies bezighield, hoe die samenwerking verliep en hoe de Republiek overeind bleef te midden van machtige Europese vorstendommen.
Project REPUBLIC, uitgevoerd door het Huygens Instituut in Amsterdam, loopt al vijf jaar om al die resoluties van de Staten-Generaal (1576-1796) digitaal toegankelijk te maken. Met een team van historici en digitale specialisten zorgen zij ervoor dat iedereen de beslissingen van het hoogste gezag in de Republiek van dag tot dag kan volgen. Het project combineert geavanceerde technieken zoals ‘machine learning’ met historisch onderzoek, en biedt een inkijkje in het politieke speelveld van de jonge natie – een waardevolle bron voor zowel onderzoekers als geïnteresseerden.
De applicatie, genaamd Goetgevonden, zal aan het eind van dit jaar onthuld worden, maar blogschrijvers krijgen alvast toegang tot een prototype. Dit dossier laat zien wat er allemaal mee gedaan kan worden. Wat voor vragen kan de applicatie beantwoorden? In welke onderwerpen biedt de applicatie inzicht? Hoe helpt deze nieuwe digitale bron de geschiedbeoefening vooruit? We nodigen je uit om in blogs van maximaal 800 woorden te laten zien wat je met de applicatie kan doen. Deel jouw inzichten, stel nieuwe vragen of geef je onderzoek een nieuwe impuls! Interesse? Neem contact op met het REPUBLIC-team via republic_goetgevonden@huygens.knaw.nl.
