Dossier Provo’s Nederland: de jaren zestig en nu – Inleiding

In 2025 is het 60 jaar geleden dat de anarchistische protestbeweging Provo opgericht werd in Amsterdam. Ook al bestond de beweging maar twee jaar, hun ideeën zijn onverminderd actueel. Ook hun tactiek om de gevestigde orde te provoceren kent tot op de dag van vandaag navolgers. Recent stelde een van de oprichters van Provo, Roel van Duijn, dat hij overeenkomsten ziet tussen de jaren zestig en nu.[1]

Happenings

Provo was een protestbeweging die tussen 1965 en 1967 zeer actief was in Nederland, Amsterdam in het bijzonder. Met zogenaamde ludieke acties en opstanden, pamfletten en eigen tijdschriften daagde Provo de gevestigde orde uit. Dit leidde vaak tot confrontaties met de politie. Provo – vooral bekend van Roel van Duijn (1943), Robert Jasper Grootveld (1932-2009) en de happenings bij het Lieverdje op het Spui – verspreidde in die tijd hun ideeën over de maatschappij. De burgemeester die gevestigde orde vertegenwoordigde, vond hen echter ‘schorriemorrie’ en verbood de happenings, vertelde Van Duijn jaren later.[2] Provo introduceerde het woord ‘provotariaat’ voor de groep mensen die maatschappelijke veranderingen wilde. Het ‘provotariaat’ stond tegenover het proletariaat, dat volgens hem ‘een tv en een solex wilde’.[3] Daarmee zou het proletariaat alleen maar een leven van comfort en consumptie willen leiden.

Protestbeweging

Als Provo een protestbeweging was, waar protesteerde ze dan tegen? Van Duijn en Grootveld zagen verslaafde consumenten die niet doorhadden dat ze verslaafd waren. Ze zagen mensen die niet meer zelf konden nadenken en ‘ja’ zeiden tegen alles wat ‘de autoriteiten’ hen opdroegen. Provo vond dat die mensen ‘ingedommeld’ waren en wilde hen wakker schudden.[4]

Door middel van absurde demonstraties, sociale protesten en straattheater probeerde Provo de samenleving alert te maken op problemen zoals milieuvervuiling en overconsumptie. Ook wilde ze met het anarchistische gedachtegoed mensen laten in zien dat ze zich te veel conformeerden aan wat autoriteiten hen vertelden.[5]

Provo beweging met manifestatie bij het Lieverdje op het Spui. Derde van rechts Hans Tuinman. Stadsarchief Amsterdam.

In zijn terugblik concludeert Van Duijn dat hij in groepen zoals Extinction Rebellion en de klimaatklevers de nieuwe Provo’s ziet. Kunnen we spreken van continuïteit in de ideeën van Provo? Zijn Provo’s ideeën voor de huidige maatschappij nog steeds relevant? En wat waren die ideeën precies? Met bijdragen van onder andere historici Peter van Dam, Amber Striekwold, Gemma Blok en Anneke Ribberink staan we in dit dossier stil bij deze vragen. Met het dossier Provo’s Nederland: de jaren zestig en nu wil Historici.nl licht werpen op de historische relatie tussen Provo en de consumptiemaatschappij, ecogeschiedenis, verslavingsgeschiedenis en het feminisme, toen en nu.

Door Suzanne Kleiman (Stagiaire communicatie KNHG en webredactie Historici.nl)

Bronnen

[1] Lodewijk Dros, ‘De zin van Roel van Duijn: de eerste klap is een daalder waard’ (30 januari 2023), https://www.trouw.nl/religie-filosofie/de-zin-van-roel-van-duijn-de-eerste-klap-is-een-daalder-waard~b3850e7b/.

[2] Lodewijk Dros, ‘De zin van Roel van Duijn: de eerste klap is een daalder waard’ (30 januari 2023), https://www.trouw.nl/religie-filosofie/de-zin-van-roel-van-duijn-de-eerste-klap-is-een-daalder-waard~b3850e7b/.

[4] Marko Otten, Provo: De ludieke opstand tegen bom en regentendom (Zelhem 2017) 172-173.

[5] Gerard J. DeGroot, The Sixties Unplugged: A Kaleidoscopic History of a Disorderly Decade (Londen 2008) 196.