Bijdrage – De correspondentie van Anna van Hannover staat nu ook online
Op vrijdag 29 september vond op kasteel Duivenvoorde een feestelijke conferentie plaats dat in het teken stond van prinses Anna van Hannover (1707-1759). Claudia Hörster (directeur van de Koninklijke Verzamelingen) en Dirk van Miert (Huygens Instituut) openden de online brieven catalogus waar meer dan 4000 brieven van en aan Anna van Hannover digitaal te vinden zijn.
Deze mijlpaal past binnen het project Stadhoudersvrouwen, waarin de Koninklijke Verzamelingen en het Huygens Instituut pogen alle overgebleven brieven van de vier vrouwen van prins Willem van Oranje en de vrouwen van de Hollandse en Friese Stadhouders openbaar toegankelijk te maken. Hiervoor is een samenwerking aangegaan met het project EMLO van de Universiteit van Oxford.
Op de foto: conservator Simone Nieuwenbroek
In de Nederlandse geschiedschrijving was er tot enkele jaren geleden vooral aandacht voor mannen (welke meestal politieke of militaire functies hadden). De afgelopen jaren is hier stapsgewijs verandering in gekomen. Het omvangrijke project Stadhoudersvrouwen, onder leiding van Ineke Huysman, past goed in deze ontwikkeling.
Anna van Hannover
Prinses Anna werd in het Duitse Hannover in 1709 geboren als eerste dochter van hertog George van Brunswijk-Lüneburg (1683-1760) en hertogin Caroline van Brandenburg-Ansbach (1683-1737). Door het kinderloos overlijden van koningin Anne van Groot-Brittannië werd Anna’s grootvader in 1714 als George I koning van Groot-Brittannië. Hierdoor verhuisde de prinses naar Kensington Palace in Londen. Het is prinses Maria Louise van Hessen-Kassel, weduwe van de jonggestorven stadhouder Johan Willem Friso en moeder van prins Willem IV, die vanuit Leeuwarden een balletje opwierp voor een huwelijk tussen de Oranje stamhouder en de princess royal. Er waren eerder verbintenissen geweest tussen het Huis Oranje-Nassau en de Britse Kroon en koning George II ziet ook (politieke) voordelen van een Brits-Nederlandse alliantie.
Anna van Hannover (1709-59). Echtgenote van prins Willem IV, Johann Valentin Tischbein, 1753. (Rijksmuseum)
In 1734 werd daarom het huwelijk gesloten tussen Anna en Willem en verhuisde Anna naar Leeuwarden. Het is hier in Friesland waar dochter Wilhelmina Carolina werd geboren. Tot 1747 was Willem IV echter alleen stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Gelderland. Maar toen in 1747 de Franse legers zich dicht bij de grens begonnen op te houden, ontstonden er rellen en werd er geëist de prins tot stadhouder van alle gewesten uit te roepen. De prinselijke familie trok naar Den Haag en woonde in het Huis ten Bosch en in het appartement aan het Binnenhof. Op 8 maart 1748 werd een opvolger geboren: de latere prins Willem V.
Regentes
Tijdens de conferentie deponeerde Jeroen Duindam de stelling dat vrouwen in de geschiedenis vooral een kans tot macht hadden wanneer zij weduwe werden. Toen op 22 oktober 1751 Willem IV overleed deed deze situatie zich voor bij Anna van Hannover. Willem V was nog maar drie jaar oud en daarmee te jong om te regeren. Anna werd ‘Gouvernante en Voodhdesse’, tegenwoordig zouden we haar regentes noemen. In het archief is vanaf dat moment ook een explosie te zien in de aantallen brieven die zij ontving en zelf schreef. Wat, volgens Ineke Huysman, ook opviel was dat veel politieke brieven van regenten voornamelijk in het Nederlands waren. Plotten we alle brieven op een Europese landkaart, dan zien we dat Anna een uitgebreid netwerk onderhield dat bestond uit familieleden, politici en kunstenaars.
Ook de locatie, kasteel Duivenvoorde, had een link met de prinses. De familie Van Wassenaer behoorde van het Haagse netwerk van de familie Oranje-Nassau. Als oude, adellijke, familie met een huis aan het Lange Voorhout waren de lijnen kort, aldus conservator Simone Nieuwenbroek. Ook volgende bewoners van Duivenvoorde, zoals de familie Schimmelpenninck van der Oye, hadden tot in de twintigste eeuw posities aan het Hof.
Het project Stadhoudersvrouwen is nog niet voltooid. Zo zijn de brieven van Wilhelmina van Pruisen bijvoorbeeld nog niet online gezet. Dit wordt echter geen eenvoudige klus. Want met het recenter worden van de hoofdpersonen lijkt de correspondentie (het aantal brieven) exponentieel toe te nemen.
Tom Scheepstra (29) studeerde Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen en was voorzitter van Jong KNHG. Op dit moment is hij senior adviseur Staf bij het ministerie van Justitie en Veiligheid.
